KỲ VỌNG CỦA BA MẸ DÀNH CHO CON CÁI: NÊN HAY KHÔNG?

• Chị ơi, hôm nào chị có thể làm một bài viết mang nội dung “Sự kỳ vọng của bố mẹ vào con cái” có được hong chị? Mấy nay em đang đau đầu quá.

Đang trên đường trở về nhà từ lớp học, thì tin nhắn chạy đến điện thoại mình từ một độc giả đáng yêu của Truly Inspired. Cô gái này cũng đã từng có tương tác trên một số bài viết/bài podcast của Truly Inspired trước đây. Cho nên khi mở tin nhắn ra đọc, trong đầu mình chợt nhảy số ngay: “làm đi”. Và lý do khiến em nhắn tin cho mình chính là vì thương cô cháu gái của em, cô bé đang bị ba mẹ đặt thêm những kỳ vọng quá nặng, em không biết làm gì để giúp đỡ, nên mong muốn mình có thể chia sẻ quan điểm về vấn đề này, để cổ có thể chia sẻ phần nào với cháu của cổ. 

Như mình đã nói trong rất nhiều bài đăng trước đây của Truly Inspired, mình luôn ưu tiên các topic về Ba mẹ – Con cái cho nên khi nhận được tin nhắn này, mình cũng đã không chần chừ quá lâu mà lên bài ngay.

“Sự kỳ vọng của ba mẹ lên con cái” là một chủ đề không hề xa lạ với mọi người, mình tin là vậy. Bởi vì, từ những đứa trẻ bình thường, cho đến những đứa trẻ trưởng thành sớm, những đứa trẻ hong được ngoan, hay những đứa trẻ siêu ngoan, thì đây vẫn là một thắc mắc mà các bé mong muốn được ai đó giải đáp, khi các con bắt đầu nhận thức về cuộc sống xung quanh.

Theo như tin nhắn, mình biết cô cháu gái ấy là một người rất ngoan, chăm học và giỏi giang vô cùng. Mới mười mấy tuổi, nhưng con biết chăm sóc em bé thay ba mẹ, lại vừa học rất giỏi và biết làm mọi công việc nhà. Tuy nhiên, ba mẹ của con chưa bao giờ ngừng kỳ vọng lớn lao hơn vào bản thân con.

Chính vì những kỳ vọng đó, nên khi kết thúc cấp 3 và chuẩn bị đi du học, thì ba mẹ của bé đã tiếp tục nói với bé hãy kiếm học bổng mà đi, ba mẹ sẽ không lo cho con được nhiều. Tốt nghiệp cũng được một khoảng thời gian rồi, các bạn bè của cô bé cũng đã đi du học hết rồi. Riêng bé vẫn chưa đi được là vì phải đi kiếm học bổng!
Người mẹ bắt cô bé gọi cho nhiều chỗ dịch vụ để hỏi về các chương trình học bổng đến mức cô bé xấu hổ và ngại ngùng rất nhiều mỗi lần gọi điện thoại. Lúc nào người mẹ của bé cũng hỏi về việc được học bổng chưa, làm con cảm thấy bị tổn thương, áp lực và rối rắm.

Cũng bởi gia đình từ trước đến nay luôn kỳ vọng rất nhiều vào bé, từ nhỏ đến giờ chưa bao giờ cô bé dám lui sụt trong việc học. Đối với cô bé ấy, áp lực đồng trang lứa bạn bè là một, áp lực những kỳ vọng của ba mẹ là 10.

Khi đọc hết lá thư mà cô bé gái đó gửi cho người dì (độc giả Truly Inspired), mình thực sự thấy thương quá đỗi! Một cô bé mười mấy tuổi đầu, còn chưa va chạm gì với cuộc sống, nhưng con đã thật sự làm rất tốt, hơn hẳn nhiều bạn bè đồng trang lứa rồi. Vừa học tốt lại vâng lời, còn biết làm việc nhà và chăm em nhỏ – điều mà không phải ai ở thế hệ 2x cũng có thể làm được, bạn biết mà, phải hong?

Mình nhận thấy, cô bé là một người có trách nhiệm cho nên con luôn đẩy bản thân vào tình huống “phải làm tốt hơn”, để có thể đáp ứng được các mong muốn từ người lớn. Con luôn nghĩ phải làm được mọi thứ, nếu không thì không được đâu!

Tất cả những gì mà mình liệt kê ở trên, chính là những điều rất thật mà cô bé teen đang bước qua. Làm một người lớn, gánh vác nhiều trách nhiệm là đương nhiên, nhưng khi đọc thấy những tâm tư và thắc mắc của một cô bé mười bảy mười tám tuổi, mình thấy rưng rưng trong lòng. Có lẽ, con đã rất rối rắm nhưng lại chẳng dám ho he nửa lời than vãn, với chính ba mẹ của mình!

Mà, bạn biết hong? Dù rất áp lực tâm lý và đôi khi khủng hoảng với thái độ “dí học bổng” của nhị vị phụ huynh, nhưng cô bé này thương ba mẹ đến mức nghĩ rằng không biết sự căng thẳng của bé có là đúng với ba mẹ không? Nghe thương, bạn ha!

Thực ra, chuyện một đứa trẻ tốt nghiệp cấp 3 xong thì có thể chọn học lên đại học trong nước, hoặc đi du học, chẳng có quy chuẩn nào bắt buộc xong trung học phổ thông thì phải đi du học cả. Nhưng có điều, ngôi trường mà cô nhỏ đã theo học có chút khác biệt. Giáo trình mà ngôi trường này sử dụng để dạy học toàn bộ là giáo trình của trường ở nước ngoài, cho nên sau khi tốt nghiệp thì học sinh chỉ có lựa chọn duy nhất là đi du học, bởi vì với những chứng chỉ và kiến thức được học, không thể đăng ký thi Đại học ở quê nhà.

Bạn biết đó, trẻ con mà, nó sẽ thường thích những thứ mới mẻ, luôn thích hưởng thụ những điều kiện tốt, huống hồ gì với sự hấp dẫn từ chất lượng đào tạo ở đó, đã khiến cô bé rất say mê cho nên mạnh dạn xin ba mẹ đến học. Nhưng, điều đáng nói ở đây là khi nghe đề nghị của con gái, hai người ba mẹ cũng đã không tìm hiểu kỹ về việc “không đăng ký học đại học tại quê nhà sau tốt nghiệp được”. Cả ba cả mẹ cũng chưa bao giờ phổ cập những ưu/khuyết điểm cho con khi con học ở ngôi trường mới đó. Hay ngay cả vấn đề về tài chính gia đình, ba mẹ cũng không chia sẻ với cô bé. Trẻ con có thể hiểu chuyện, nhưng chúng thực sự sẽ không hiểu chuyện đến mức suy nghĩ được về tình hình tài chính của gia đình ra sao, nhất là khi con đang được sống đủ đầy, trọn vẹn.

Trong bức thư mà mình đọc được đó, mình hiểu là cô bé đã có chút bàng hoàng khi nhận thức được rằng: ba mẹ sẽ không thể chi trả học phí cho em nếu em đi du học. Em chỉ có con đường duy nhất là, cố gắng kiếm học bổng để được đi học.

Mình đã nhờ cô độc giả truyền đạt lại với cô bé ấy rằng:

• Con không có gì phải áp lực cả, bạn trẻ nào thì cũng sẽ muốn tận hưởng những điều kiện sướng, tốt. Nhưng ở vai trò làm ba mẹ, thì bản thân ba mẹ phải là người phân tích được thông tin về con đường con chọn, có những điều lợi và bất lợi ra sao. Đồng thời, ba mẹ cũng cần có nghĩa vụ thông báo cho con về tài chính của gia đình liệu có thể cho con đi du học hay không. Cái này là phần lỗi lớn ở phụ huynh. Không phải là lỗi của con. Cho nên, con đừng căng thẳng. Và con cũng chẳng làm gì sai trong quyết định chọn trường này đâu!

Mình luôn ủng hộ việc cho con trẻ tự chọn con đường con muốn. Nhưng với mình, bậc làm cha mẹ phải có trách nhiệm phân tích cụ thể rõ ràng mọi điều, cả mặt tốt lẫn chưa tốt, để con không bị stress, cho con nhìn rõ hơn con đường phải đi, có những rủi ro gì cần đối mặt.

Trong câu chuyện này, mình nghĩ rằng có thể ba mẹ của cô bé có biết về những điều kiện du học sau cấp 3, nhưng cũng vì sự kỳ vọng, tin rằng con gái có thể tự mình cáng đáng mọi thứ, có thể đậu được học bổng cao, tự lực cánh sinh mà đi du học, cho nên, họ đã không nói quá nhiều về chuyện này vào cái ngày mà cô bé xin chuyển trường cấp 3 đó.

Khi đọc những chia sẻ của cô bé này, cũng làm mình nhớ đến một trường hợp khác. Có gia đình nọ, điều kiện sống cũng khá ổn nếu không muốn nói là tốt. Tuy nhiên ba mẹ lại quá bận rộn công việc, nên không thể có nhiều thời gian dành cho cậu con trai của họ. Và điều gì đến cũng đến, khi bước vào ngưỡng cửa teenager thì cậu bé bắt đầu sống nổi loạn như bao đứa trẻ khác. Lúc đó, ba mẹ của cậu luôn nghĩ rằng cậu hư đốn và khó dạy là do giao du với bạn bên ngoài. Cho nên ba của cậu đã nói rằng, để cậu sống như những gì cậu muốn, cho cậu tự lập đi, mà chẳng nghĩ rằng, đứa con của mình vì thiếu thời gian chăm sóc và đồng hành cùng ba mẹ, cộng thêm sự nổi loạn của độ tuổi dậy thì cho nên đã sinh ra những thói quen sống không lành mạnh. Vậy mà, người ba của cậu lại còn nỡ đẩy cậu đi xa hơn, chỉ vì nghĩ rằng ở nhà điều kiện tốt như vậy mà không nên người, vậy thì hãy đi ra bên ngoài để tự học cách nên người.

Nhưng mà, một đứa trẻ đang quen ăn sung mặc sướng, tuổi mới lớn còn chưa được học bất kỳ kỹ năng sống, kỹ năng ứng xử nào từ ba mẹ. Vậy đẩy chúng ra đường và cho tự lập liệu có phải là quá liều lĩnh và khiến nó thêm xa cách, cũng như dễ dàng nhận lấy tổn thương hơn không?

Mình biết, con người thì ai mà chẳng trải qua những va vấp, những thương tổn, nhưng với một đứa trẻ thì đây không phải là những trải nghiệm tốt, bởi vì rất có thể chúng sẽ lầm đường lạc lối nhiều hơn là trưởng thành thực thụ sau giông bão!

Cũng như câu chuyện của cô bé ở trên vậy, mình rất ủng hộ việc ba mẹ trao quyền lựa chọn về những thứ quan trọng trong cuộc đời con cái, vì điều đó cũng thể hiện một phần sự tôn trọng ý kiến của phụ huynh đối với con, nhưng mình nghĩ rằng, chỉ nên thật sự trao quyền hoàn toàn với điều kiện ba mẹ đã đủ thời gian đồng hành và giúp con hoàn thành những kỹ năng cơ bản trong cuộc sống.

Ít ra ba mẹ cũng đã phân tích cho con thấy được những cái lợi/bất lợi nếu làm theo ý của con và một khi con đã chọn, thì sẽ phải chịu hoàn toàn trách nhiệm với quyết định nào đó. Ba mẹ là điểm tựa tinh thần khi con vấp ngã, không phải kỳ vọng con là một “Thánh Gióng”, có thể tự trưởng thành mà không cần có sự bám sát, nhắc nhở hay trui rèn từ phía ba mẹ.

Thế hệ cũ, có thể tự sinh tự phát triển được bởi vì thời đại ấy, nhà ai cũng như nhau, hoàn cảnh còn khó khăn, xã hội còn chưa mấy tân tiến. Và cũng có ít cạm bẫy nguy hiểm hơn bây giờ. Cho nên, dù không được ba mẹ lo cho vẹn toàn thì cũng tự được thúc đẩy lớn lên cùng hoàn cảnh, nhưng điều này không thể đúng với thời hiện đại, khi mà một kilomet vuông lại có thể xuất hiện thêm rất nhiều các tệ nạn, từ mạng xã hội đến đời sống thực.

Vả lại, bạn nhớ lại đi, thời còn nhỏ ấy, những lần ba mẹ bạn bận rộn việc đồng áng, việc làm ăn, hay lo cho các anh chị em xung quanh mà lỡ bỏ quên bạn, bạn cũng đã từng rất buồn và tổn thương mà, đúng hong? Vậy tại sao bây giờ, chính bạn lại mang những thương tổn ấy gắn lên người các con của mình, đúng chưa?

Người lớn nào cũng từng làm trẻ nhỏ. Nhưng trẻ nhỏ thì không thể làm được người lớn ngay. Cho nên, việc kỳ vọng của người lớn vào trẻ nhỏ luôn là một áp lực vô hình khiến chúng khó lòng thoát ra, dù chúng có chia sẻ với bạn hay không!
Kỳ vọng con mình giỏi hơn con người ta. Kỳ vọng con mình phải đạt được top đầu. Kỳ vọng con mình phải luôn là ngoan nhất. Kỳ vọng con mình luôn đạt được thành tích đáng ngưỡng mộ nhất.

Bạn… không thấy áp lực sao? Chứ, mình thấy áp lực lắm đó!

Một đứa trẻ, chỉ cần được khỏe mạnh bình an, được học điều hay điều tốt, có chính kiến, biết quan tâm người khác và luôn vui vẻ với tuổi thơ của chúng, chẳng phải là điều tuyệt vời nhất rồi sao?

Đừng mang những áp lực từ cuộc sống của người lớn mà đè bẹp lên đôi cánh của các thiên thần nữa, bạn ạ! Những đứa con rồi đây cũng sẽ lớn, sớm thôi, chúng cũng sẽ tự có những khốn khó của riêng mình. Cho nên, nhân lúc chúng còn ở sát bên bạn, hãy yêu thương và giúp đỡ chúng nhiều hơn điều bạn đang làm, bạn nhé!

Kỳ vọng của ba mẹ dành cho con cái, có thể có nhưng đừng biến nó thành bức tường ngăn cách tình yêu thương giữa bạn và con! Bởi vì chính con cái cũng sẽ luôn kỳ vọng ở ba mẹ sự thấu hiểu và đồng hành với chúng thường xuyên! Liệu, bạn có làm được? Hãy suy nghĩ nhé!

Thương bạn lắm,
Truly Inspired