SO SÁNH – “LIỀU THUỐC ĐỘC HẠI” BẠN DÀNH CHO CON MỖI NGÀY

“Con của chị dạo này cứ hễ đi đâu về lại đóng cửa im ỉm trong phòng, không muốn giao tiếp với ai trong nhà, nó có bị trầm cảm không em? Giờ chị phải làm sao đây?”
“Tình trạng này diễn ra bao lâu rồi, có thường xuyên không chị? Những khi đó chị thể hiện thế nào với bé? Khoảng thời gian trước khi chuyện này xảy ra thì giữa hai mẹ con có vấn đề mâu thuẫn nào hay không?” 
“Mới một năm trở lại đây, lúc 8 tuổi đến bây giờ. Chị có tìm đủ cách hỏi con tại sao, nhưng nó không trả lời, nó toàn im lặng khi chị hỏi đến thôi. Chị lo lắng quá. Sợ nó ở phòng một mình suy nghĩ gì bậy bạ không em?”
…..

Đây là cuộc nói chuyện mở đầu giữa mình và một chị khách hàng quen –  một bà mẹ của hai em bé, một đứa đang chuẩn bị bước vào tuổi dậy thì và đứa kia đang dậy thì. Chị đến văn phòng tìm mình để được tư vấn về chuyện nuôi dạy con, sau khi đọc bài viết “Con cái thường không nghe bạn nói, chúng chỉ quan sát bạn mà thôi” được mình đăng tải lên Truly Inspired cách đây vài tuần trước. 

Mình cũng từng biết về gia đình của chị qua hai lần tư vấn trước đó, nhưng khi ấy chị tìm đến mình vì những căng thẳng trong mối quan hệ giữa chị và mẹ chồng. Và lần này chị đến tìm mình vì sợ cô con gái thứ hai đang rơi vào trầm cảm, như những chia sẻ ở trên. 

Sau một hồi nói chuyện và khai thác bằng những câu hỏi nghiệp vụ, mình xác định được chính xác nguyên nhân gây ra triệu chứng “im ỉm thích ở một mình” của cô bé là gì. Không phải do cô bé, cũng không phải do tâm lý tiền dậy thì, mà đích thị là do… người mẹ – chị khách hàng của mình gây ra. Chị đã mắc phải một trong những cái lỗi khá nghiêm trọng khi dạy con, mà đa số ba mẹ ngoài kia cũng mắc, đó chính là – luôn so sánh con cái. So sánh ở đây có thể là giữa các con với nhau, hoặc với con nhà người ta!

Mình đã từng biết có rất nhiều gia đình mà khi con cái lớn lên, anh em trong nhà chẳng thèm nhìn mặt nhau, hoặc thiếu tôn trọng, luôn mang lòng ganh ghét nhau chỉ vì những câu nói dạy con đầy so sánh ba mẹ dành cho khi còn nhỏ. 

Vừa rồi, mình cũng có cơ hội tiếp xúc với một em nhỏ, năm nay mới 16 tuổi, em viết email cho mình và muốn mình giúp đỡ, để em có thể nghĩ thoáng hơn, khi đang sống trong một gia đình mà em luôn bị so sánh với anh cả và người em út cả ngày. Khiến em cảm thấy dường như bản thân không phải là con ruột của ba mẹ, vì lúc nào người bị mắng, thậm chí bị đánh đòn, bị “nghi xấu” vẫn luôn là em. Có những lúc em xin đi chơi với bạn bè, hoặc chỗ em ở có lễ hội lớn, em muốn được đi xem, em năn nỉ ỉ ôi ba mẹ chẳng ai cho em đi. Vậy mà, mới vừa hôm trước người anh cả chở đứa em út đi xem, thì lại được cho đi ngay không chút đắn đo. 

Sau những lời kể rất ấm ức ấy, em tóm lại một câu: Lúc em đi làm có tiền, đưa tiền thì luôn cười nói với em. Nhưng mà lúc em làm gì sai, dù là nhỏ cũng bị la mắng rất nặng. Rồi lúc nào cũng muốn em trở nên như người anh cả! Nhiều lúc em muốn bỏ nhà ra đi mất thôi!

Lúc đọc những dòng chia sẻ của em trai này, mình thật sự rất thương cảm! Nếu lúc đó mình có mặt bên em, mình chắc chắn sẽ nắm tay em thật lâu để em bớt cảm thấy cô đơn, tủi hờn! Từng lời từng chữ đều hiện lên tình yêu mến của em dành cho ba mẹ, nhưng bên cạnh đó còn là nỗi ấm ức, xen lẫn chút ghét bỏ với anh cả, với ba mẹ vì luôn bị so sánh và đối xử hỏng mấy công bằng…

Bạn ạ, có khi nào bạn thấy vui vẻ khi bản thân bị đem ra so sánh với thành tựu của người khác hong? Mình tin là không, heng!

Người lớn chúng ta, dù đã trưởng thành nhưng cũng rất nhiều lần chúng ta gặp phải cái gọi là “Áp lực đồng trang lứa”, thì những đứa trẻ, chúng cũng luôn có những áp lực riêng, tương tự như vậy. Có khi áp lực đó là vô hình, có khi là hữu hình khi bản thân chúng phải nghe thấy ba mẹ so sánh chúng mỗi ngày với ai đó. 
Con cái cũng có cảm xúc, có cái tôi, có lòng tự tôn riêng của chúng. Nếu bạn cứ liên tục một cách vô ý hay cố tình, so sánh giữa các con với nhau, hoặc so với con của nhà hàng xóm, với bạn học của con,… tin mình đi, bạn sẽ sớm mất đi một đứa trẻ ngoan và mất cả tình yêu mà nó dành cho bạn!

Mỗi khi bạn so sánh, trong lòng con tự khắc có sự tổn thương. Nếu mỗi ngày trôi qua đều bị đem ra cân đo như vậy, sự tổn thương ấy sẽ ngày càng bị khoét sâu hơn. Đến một ngày, con sẽ tự hiểu theo cách của chúng rằng: Mình không xứng đáng được ba mẹ yêu thương, mình là đứa trẻ tệ. Ba mẹ chỉ thương anh/chị/em, thương bạn A, bạn B, còn mình thì không. Và khi điều này xảy ra, bạn đã thực sự mất đi một đứa con hồn nhiên, vui tươi, mất đi một đứa trẻ mà đáng lẽ ra chúng xứng đáng được sống với tuổi thơ hạnh phúc. Bạn sẽ không còn kết nối được với con, càng không hiểu những gì con đang suy nghĩ, dự định như chuyện của hai mẹ con chị khách hàng ở đầu bài viết. Những thay đổi của con sẽ ngày càng có xu hướng không muốn liên quan đến ba mẹ. Đáng sợ nhất là con trở nên ghét người mà bạn luôn đem ra so sánh với nó, con sẽ từ chối chơi với người đó, dù đó là một người bạn từng thân thiết, hay một người anh/chị/em mà nó từng rất mến, rất yêu!

Mọi đứa trẻ khi sinh ra đều như những cái cây còn non, thân còn mềm, rất dễ uốn nắn. Bạn hoàn toàn có thể uốn nắn cho cái cây ấy trở nên xinh đẹp hơn, tốt tươi hơn dựa trên những ưu điểm phát triển của nó. Chỉ là bạn có thực sự dành thời gian, công sức để quan sát những ưu điểm, những nội tại sẵn có của nó là gì hay không mà thôi. Mỗi đứa trẻ cũng như vậy, chúng luôn có tư duy, năng lực, nhu cầu, điểm mạnh và tài năng riêng. 

Bạn không thể nào bắt ép một đứa trẻ có niềm đam mê và năng khiếu hội họa học phải thật giỏi những thứ liên quan đến kỹ thuật, nghiên cứu như các bộ môn khoa học, vật lý, toán học,… Bởi nếu làm điều đó, bạn không chỉ góp phần gián tiếp dập tắt đi niềm vui khi được làm điều mình yêu thích của con, mà có khi bạn còn phá hủy cả cuộc đời của đứa trẻ ấy, thậm chí biết đâu bạn làm mất đi một thiên tài hội họa của thế giới, thì sao? 

Có bao giờ bạn tự hỏi rằng: Liệu bản thân có đang giáo dục và phát huy con theo đúng những gì chúng có, hay chỉ là muốn con hoàn thành những điều bạn chưa làm được ở quá khứ? Hãy ngồi lại và xem xét thật cẩn thận, bạn nhe! Mình biết, làm ba mẹ không hề dễ dàng, mọi việc bạn làm đều muốn sẽ tốt hơn cho con. Tuy nhiên, hỏng phải mọi chuyện bạn nghĩ và làm sẽ thực sự tốt và cần thiết cho tương lai của con; khi mà bạn cứ cho con những “liều thuốc độc hại” mà bản thân bạn hong hề hay biết đó!

Nuôi dạy con cái trước hết là trách nhiệm của ba mẹ, không phải đổ lỗi cho hoàn cảnh, môi trường và càng không nên xem những đứa trẻ khác là chuẩn mực phát triển cho con của bạn. Một khi bạn cho con tư duy đúng đắn, ý thức về giá trị và những điểm mạnh của con, con sẽ tự khắc đi vào quỹ đạo của chính nó mà hong cần bạn phải nhắc nhở, so sánh với bất kỳ ai. 

Hãy luôn nhớ rằng, con cái chúng ta luôn là những đứa trẻ đặc biệt và duy nhất trên hành tinh này. Và chúng sẽ luôn trở thành những người tốt, người có ích, người có giá trị nếu được khai thác đúng những ưu điểm, tài năng mà chúng có. Bạn cố lên nhe!

Thương bạn lắm,
Truly Inspired